Απλοομάδα E1b1b (Y-DNA)

Περιεχόμενα
1. Γεωγραφική κατανομή 2. Υποομάδες 3. Προέλευση 4. E-V13 4.1 Κατανομή της V13 4.2 Υποομάδες της V13 4.3 Ιστορία της V13 5. E-M81 5.1 Κατανομή της M81 5.2 Ιστορία της M81 6. E-M123 6.1. Κατανομή της M123 6.2 Υποομάδες της M123 6.3 Ιστορία της M123 7. Διάσημοι E1b1b Συγγραφέας: Maciamo Hay Μετάφραση: Πασχάλης Μπαρμπούτης. Τελευταία ενημέρωση Ιανουάριος 2017.

Γεωγραφική Κατανομή

Εκτός Ευρώπης, η E1b1b παρατηρείται σε υψηλές συχνότητες στο Μαρόκο(πάνω από 80%), στην Σομαλία (80%), την Αιθιοπία (40% με 80%), την Τυνησία (70%), την Αλγερία (60%), την Αίγυπτο (40%), την Ιορδανία (25%), την Παλαιστίνη (20%), και στον Λίβανο (17.5%). Στην Ευρώπη έχει την μεγαλύτερη συγκέντρωση στο Κόσσοβο (πάνω από 45%), στην Αλβανία και στο Μαυροβούνιο (και στις δύο 27%), την Βουλγαρία (23%), την ΠΓΔΜ και την Ελλάδα (και στις δύο 21%), την Κύπρο (20%), την Σικελία (20%), την Νότια Ιταλία (18.5%), την Σερβία (18%) και την Ρουμανία (15%).

Κατανομή της απλοομάδας E1b1b σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική

Υποομάδες

• H E-V22 παρατηρείται κυρίως στην Δυτική Αιθιοπία, την Βόρεια Αίγυπτο και τον Νότιο Λεβάντε. Στην Ευρώπη επομένως σχετίζεται με τους Φοίνικες και τους Εβραίους. Οι Φοίνικες θα μπορούσαν να έχουν διασπείρει την E-V22 στην Σικελία, την Σαρδηνία, την Νότια Ισπανία και το Μάγκρεμπ, ενώ οι Εβραίοι στην Ελλάδα και την κυρίως Ιταλία και Ισπανία.
• H E-V12 είναι η συχνότερη υποομάδα της M78 στην Νότια Αίγυπτο (πάνω από το 40% του πληθυσμού), ενώ ο υποκλάδος V32 είναι η κύρια πατρική καταγωγή στην Σομαλία, την Νότια Αιθιοπία και την Βόρεια Κένυα. Η μικρή παρουσία της V12* στην Εγγύς Ανατολή και την Ευρώπη (εκτός από τις Σκανδιναβικές χώρες) δείχνει ότι θα μπορούσε να ήταν μία καταγωγή από την Μεσολιθική Νότια Ευρώπη που συνόδευε την E-V13. Ο υποκλάδος V32 δεν έχει παρατηρηθεί εκτός Βορειοανατολικής Αφρικής.
• H E-V65 βρίσκεται κυρίως στην Βόρεια Αφρική, με μέγιστη συχνότητα (20-30%) στην Λιβύη, την Τυνησία και το Βόρειο Μαρόκο. Η απουσία της V65 από το Κέρας της Αφρικής σημαίνει ότι θα εμφανίστηκε στην Βόρεια Αφρική. Η V65 βρέθηκε επίσης σε χαμηλές συχνότητες (0.5% με 5%) σε Αίγυπτο, Ελλάδα, Νότια Ιταλία, Σικελία και στους Σαρδήνιους και τους Βάσκους, δύο απομονωμένους πληθυσμούς με ισχυρούς δεσμούς με Νεολιθικούς και Μεσολιθικούς πληθυσμούς της Ευρώπης, αλλά και από τους δύο απουσιάζει η E-V13. Παρόλα αυτά, η V65 δεν έχει βρεθεί στον Λεβάντε, τα Βαλκάνια ή στην Κυρίως Ευρώπη, πράγμα που απομακρύνει την πιθανότητα Νεολιθικής μετακίνησης. Η Βορειοαφρικανική κατανομή της και η πολύ μικρή παρουσία σε μέρη της Νότιας Ευρώπης με ιστορικούς δεσμούς με την Βόρεια Αφρική θα έδειχναν μάλλον ότι αυτή η γενεαλογία ήρθε στην Νότια Ευρώπη από μετανάστες από την Βόρεια Αφρική. Στην περίπτωση της Ιταλίας αυτό θα μπορούσε να λάβει μέρος από την Φοινικική/Καρχηδονιακή περίοδο (1000 – 146 π.Χ.) μέχρι το Βασίλειο των Βανδάλων. Στην Ελλάδα, η V65 θα μπορούσε να έχει έρθει από τις αποικίες στην Κυρηναϊκή. Στην Ιβηρία, η V65 θα μπορούσε να περάσει τον Πορθμό του Γιβραλτάρ από την Ύστερη Παλαιολιθική.

Η συχνότητα των υποομάδων της E έχει μεταβληθεί γεωγραφικά στη διάρκεια του χρόνου λόγω φαινομένων ιδρυτή σε Νεολιθικούς πληθυσμούς και πληθυσμούς της Εποχής του Χαλκού και του Σιδήρου, δηλαδή την μετακίνηση μιας μικρής ομάδας αποίκων που μετέφεραν μια πατρική καταγωγή πολύ πιο συχνή από άλλες. Παραδείγματα ιδρυτικών φαινομένων είναι η E-V12 στην Νότια Αίγυπτο, η E-V13 στα Βαλκάνια, η E-V32 στην Σομαλία, η E-V65 στην Μεσογειακή ακτή της Αφρικής και η E-M81 στην Βορειοδυτική Αφρική.

Προέλευση

Προέλευση στην Ερυθρά Θάλασσα & Νεολιθική επέκταση

Η απλοομάδα E1b1b (παλαιότερα γνωστή ως E3b) αντιπροσωπεύει την τελευταία μεγάλη απευθείας μετανάστευση από την Αφρική στην Ευρώπη. Θεωρείται ότι πρωτοεμφανίστηκε στο Κέρας της Αφρικής πριν από περίπου 26000 χρόνια και διαχύθηκε στην Βόρεια Αφρική και την Εγγύς Ανατολή κατά τη διάρκεια της Ύστερης Παλαιολιθικής και της Μεσολιθικής Περιόδου. Οι Ε-Μ78 και Ε-Ζ827 προήλθαν αντίστοιχα πριν 20000 και πριν 24000 χρόνια. Οι γενεαλογίες E1b1b είναι στενά συνδεμένες με την διάδοση των Αφροασιατικών γλωσσών.

Οι Lazaridis et al. (2016) δοκίμασαν τα πρώτα αρχαία δείγματα DNA από τον Μεσολιθικό πολιτισμό Natufian στο Ισραήλ, πιθανώς της αρχαιότερης παλαιότερο σταθερής κοινότητας του κόσμου, και διαπίστωσαν ότι τα αρσενικά άτομα ανήκαν είτε στην απλοομάδα CT είτε στην E1b1 (συμπεριλαμβανομένων δύο δειγμάτων E1b1b1b2). Αυτά είναι μέχρι σήμερα τα παλαιότερα γνωστά άτομα E1b1b. Οι ίδιες απλοομάδες εμφανίζονται στην Προ-Κεραμική Νεολιθικής Β της Ιορδανίας, η οποία συνοδεύεται από νέες απλοομάδες (H2 και Τ). Εκτός αυτού, η E1b1b δεν βρέθηκε στο Νεολιθικό Ιράν ή την Ανατολία και εμφανίστηκε μόνο δύο φορές μεταξύ των εκατοντάδων νεολιθικών ευρωπαϊκών δειγμάτων που έχουν ελεγχθεί. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι στο τέλος του τελευταίου παγετώνα πριν από 12.000 χρόνια, E1b1b άνδρες ήταν παρόντες στην Εγγύς Ανατολή, αλλά όχι σε άλλα μέρη της Μέσης Ανατολής. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Natufains ήδη καλλιεργούσαν δημητριακά, όπως η σίκαλη πριν από τη Νεολιθική περίοδο. Η καλλιέργεια δημητριακών μπορεί επομένως να αναζητήσει τις ρίζες της (κυριολεκτικά) στις φυλές E1b1b της Μεσολιθικής Εγγύς Ανατολής.

Σήμερα, η μεγαλύτερη γενετική ποικιλομορφία της απλοομάδας E1b1b παρατηρείται στην Βορειοανατολική Αφρική, ιδίως στην Αιθιοπία και την Σομαλία, που επίσης μονοπωλούν παλιότερους και σπανιότερους κλάδους, όπως οι M281, V6 και V92. Αυτό δείχνει ότι ίσως η E1b1b πρωτοεμφανίστηκε στην Ανατολική Αφρική και μετά μετακινήθηκε βόρεια μέχρι την Εγγύς Ανατολή. Παρόλα αυτά, πολλές γενεαλογίες που σήμερα βρίσκονται στους Αιθίοπες και τους Σομαλούς φαίνεται να προήλθαν από την Εύφορη Ημισέληνο κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής Αυτές συμπεριλαμβάνουν κάποιες υποκατηγορίες όπως η V22 (12000 ετών) και η V32 (10000 ετών) αλλά επίσης αναμφισβήτητα γενεαλογίες της Μέσης Ανατολής όπως οι T1a-CTS2214 και J1-L136.

Η υπόθεση των νεολιθικών βοσκών βοοειδών από την Βόρεια Αφρική

O Decker et al (2013) αναφέρουν ότι τα Ιβηρικά και τα Ιταλικά βοοειδή έχουν ανάμειξη με αφρικανική ταυρίνη, που θα μπορούσε να υπονοεί ότι τα βοοειδή δεν εξημερώθηκαν μόνο στην Δυτική Ασία, αλλά επίσης ανεξάρτητα στην Βόρεια Αφρική. Αν ισχύει αυτό, τότε η E-M78 ή η Ε-Μ123, θα μπορούσαν να είχαν έρθει στην Νότια Ευρώπη με τους βοσκούς βοοειδών της Βόρειας Αφρικής κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής, παρόλο που αυτή η υπόθεση παραμένει εντελώς εικαστική. Δείτε επίσης: Southern Neolithic route brought Megaliths from the Levant to Western Europe.

E1b1b1a1a1a (V13)

Γεωγραφική κατανομή

Κατανομή της απλοομάδας E-V13 σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική

Υποομάδες

Προέλευση και Ιστορία

Αφομοίωση της Νεολιθικής Ευρωπαϊκής Ε-V13 από τους Ινδοευρωπαίους

Για πολλά χρόνια η πλειοψηφία των ακαδημαϊκών υπέθεταν ότι η Ε-V13 και άλλες γενεαλογίες E1b1b ήρθαν στα Βαλκάνια από την νότια Εγγύς Ανατολή μέσω της Ανατολίας κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής και ότι η υψηλή συχνότητα της Ε-V13 προκλήθηκε από ένα φαινόμενο ιδρυτή στους αποίκους. Αυτή η θεωρία αναφέρει ότι οι άνθρωποι E1b1b σχετίζονταν με την ανάπτυξη του Νεολιθικού τρόπου ζωής και την επέλαση της γεωργίας στην Εύφορη Ημισέληνο καθώς και την πρώιμη διάχυσή της στην Νοτιοανατολική Ευρώπη (Θεσσαλική Νεολιθική) και την Μεσογειακή Ευρώπη (Πολιτισμός Cardium Pottery). Ο έλεγχος αρχαίου DNA από τον πολιτισμό Natufian (Μεσολιθική Μέση Ανατολή) και τον Προ-Κεραμικό Νεολιθικό Λεβάντε επιβεβαίωσε μια υψηλή επίπτωση της απλοομάδας E1b1b σε αυτήν την περιοχή. Παρόλα αυτά, από τα 69 δείγματα Y-DNA που ελέγχθηκαν από την Νεολιθική Ευρώπη, μόνο δύο ανήκαν σε αυτήν την απλοομάδα: ένα E-M78 από τον πολιτισμό Sopot στην Ουγγαρία (5000-4800 π.Χ.) και ένα ακόμα Ε-Μ78 (περίπου 5000 π.Χ.), πιθανόν E-V13 από την βορειοανατολική Ισπανία. Αν αυτά τα δείγματα Ε-Μ78 ήρθαν με τους Νεολιθικούς αγρότες από την Εγγύς Ανατολή ή αν ήταν ήδη παρόντα στους Μεσολιθικούς Ευρωπαίους είναι αβέβαιο προς το παρόν. Αλλά σε κάθε περίπτωση, η E-V13 δεν ήταν η μεγάλη Νεολιθική Ευρωπαϊκή γενεαλογία που πιστευόταν κάποτε.

Σήμερα η E-V13 είναι η μόνη Μεσογειακή απλοομάδα που βρίσκεται σταθερά σε όλη την Ευρώπη, ακόμα και στη Νορβηγία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία και τις χώρες της Βαλτικής, που χαρακτηρίζονται από την απουσία άλλων Νεολιθικών απλοομάδων, όπως της G2a (εκτός από την Ινδοευρωπαϊκή G2a3b1), της J1 και της Τ ( εκτός από την Εσθονία). Ωστόσο, δεδομένου ότι η G2a είναι η μόνη γενεαλογία που βρέθηκε σε όλες τις νεολιθικές θέσεις που έχουν δοκιμαστεί μέχρι σήμερα στην Ευρώπη, η απουσία Νεολιθικών G2a καταγωγών από τη Σκανδιναβία και τη Βαλτική σημαίνει ότι καμία νεολιθική καταγωγή δεν επιβιώνει εκεί και κατά συνέπεια, η E-V13 δεν προέρχεται από τη Νεολιθική στην περιοχή.

Στην πραγματικότητα, έχει υπολογιστεί ότι η E-V13 προέκυψε από την E-M78 περίπου 7800 χρόνια πριν, όταν Νεολιθικοί αγρότες εισέρχονταν στα Βαλκάνια και την Παραδουνάβια λεκάνη. Επιπλέον, όλα τα σύγχρονα μέλη της E-V13 κατάγονται από έναν κοινό πρόγονο που έζησε περίπου 5.500 χρόνια πριν, και όλοι τους κατάγονται επίσης από ένα μεταγενέστερο κοινό πρόγονο που έφερε την μετάλλαξη CTS5856. Αυτός ο πρόγονος θα είχε ζήσει περίπου 4.100 χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού. Σχεδόν αμέσως μετά, η CTS5856 χωρίζεται σε έξι υποκατηγορίες και στη συνέχεια διακλαδίζεται σε ακόμη περισσότερες υποκατηγορίες στο διάστημα λίγων γενεών. Σε λίγους μόνο αιώνες, αυτή η πολύ μικρή E-V13 καταγωγή είχε ξεκινήσει μια διαδικασία επέκτασης που θα την μετέτρεπε σε μία από τις πιο διαδεδομένες πατρικές καταγωγές της Ευρώπης και να φτάσει πολύ πέρα από τα σύνορα της ίδιας της Ευρώπης, με το να εξαπλωθεί στο ανατολικό άκρο της Μεσογείου, τον Καύκασο, το Κουρδιστάν, το Ιράν, και ακόμη και τη Σιβηρία.

Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι η μοίρα της E-V13 ήταν συνυφασμένη με την κυριαρχία της ελίτ της κοινωνίας της Εποχής του Χαλκού. Η γεωγραφική κατανομή των 6 κύριων κλάδων δείχνει ότι η E-V13 εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλα τα μέρη της Ευρώπης, αλλά ήταν ιδιαίτερα συχνή στην Κεντρική Ευρώπη. Η μόνη μετακίνηση της Εποχής του Χαλκού που θα μπορούσε να συνδεθεί με μία τόσο γρήγορη και μεγάλη κατανομή ήταν αυτή των Πρωτο-Ινδοευρωπαίων. Προς το παρόν η πιο πειστική εξήγηση είναι ότι η E-V13 εξελίχθηκε από την Ε-Μ78 στην Κεντρική ή την Ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής εποχής και αφομοιώθηκε από τους Πρωτο-Ινδοευρωπαίους R1a και R1b όταν περίπου άφηναν την Στέπα για να εισβάλουν στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Εντύπωση προκαλεί το ότι η E-V13 είναι συχνή τόσο σε χώρες με πλειοψηφία R1a όσο και με R1b. Οι Ινδοευρωπαϊκές φυλές R1a σχετίζονται με τον πολιτισμό Corded Ware, που εξαπλώθηκε στην Βορειοανατολική Ευρώπη, την Σκανδιναβία και το βόρειο μισό της Κεντρικής Ευρώπης. Οι φυλές R1b εισέβαλαν στα Βαλκάνια, το νότιο μισό της Κεντρικής Ευρώπης και ενώθηκαν με τους ανθρώπους του Corded Ware στη σημερινή Γερμανία, Τσεχία και δυτική Πολωνία. Αν η E-V13 ήταν παρούσα και στις δύο ομάδες, θα έπρεπε να έχει αφομοιωθεί είτε στην Στέπα ή πολύ κοντά σε αυτήν (περίπου στην δυτική Ουκρανία, Μολδαβία και Ρουμανία) ή στα σύνορα των δύο ομάδων στην Κεντρική Ευρώπη (κοντά στην Τσεχία)

Η επέλαση στα ανατολικά του πολιτισμού Corded Ware γέννησε τελικά τον πολιτισμό Sintashta στα Ουράλια, που είναι η αρχαία κοιτίδα του Ινδο-Ιρανικού κλάδου των Ινδοευρωπαίων. Η παρουσία της E-V13 σε αυτόν τον πολιτισμό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί οι σημερινοί Ιρανοί και Κούρδοι έχουν E-V13 εκτός από R1a-Z93 και R1b-Z2103. Η E-V13 έχει βρεθεί μέχρι και στην Κεντρική Σιβηρία, κοντά στο Αλτάι, μια περιοχή που επίσης εποικίστηκε από τους Ινδοευρωπαίους της Εποχής του Χαλκού.

Λόγω της σπανιότητας πλήρων αλληλουχιών γονιδιώματος που είναι διαθέσιμα από τα Βαλκάνια, δεν είναι ακόμα σαφές πότε επεκτάθηκε η E-V13 στην εν λόγω περιοχή. Οι Ινδοευρωπαϊκές μεταναστεύσεις σίγουρα θα έφεραν κάποια E-V13 από νωρίς, περίπου από το 2500 π.Χ.. Αλλά η ιστορία της περιοχής είναι τόσο περίπλοκη που μπορεί να υπάρχουν πολλοί ξεχωριστοί κλάδοι της E-V13 και ο καθένας να ήρθε με μια διαφορετική εισβολή (π.χ. ιρανικές φυλές, Κέλτες La Tene, Ρωμαίοι, Γότθοι, Σλάβοι). Η πρώτη Ινδοευρωπαϊκή μετανάστευση προς την Ελλάδα ήταν εκείνη των Μυκηναίων από το 1650 π.Χ. Οι Δωριείς από την Κεντρική Ευρώπη ακολούθησαν από το 1200 π.Χ. Και οι δύο θα μπορούσαν να έχουν φέρει διαφορετικούς κλάδους της E-V13, και ένα φαινόμενο ιδρυτή ή το φαινόμενο της κυριαρχίας της ελίτ μεταξύ των κυβερνώντων εισβολέων θα μπορούσε να προκαλέσει μια γρήγορη ανάπτυξη της γενεαλογίας E-V13 στην Ελλάδα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και της Εποχής του Σιδήρου.

Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις ξεχωριστές πηγές E-V13 στην Ιταλία. Η πρώτη θα ήταν οι Ιταλικές φυλές από την Κεντρική Ευρώπη στην Εποχή του Χαλκού, που λογικά θα συμπεριλάμβαναν κάποιες γενεαλογίες E-V13 πριν εισβάλουν στην Ιταλική χερσόνησο. Οι Πρωτο-Ιταλοί θα ήταν μία κυρίως R1b-U152 φυλή, αλλά θα είχαν και E-V13, G2a-L140 (L13, L1264 και Z1816) και J2a1-L70 (PF5456 και Z2177). Η δεύτερη θα ήταν οι αρχαίοι Έλληνες που αποίκισαν την Νότια Ιταλία από τον 9ο αιώνα π.Χ. μέχρι την Ρωμαϊκή κατάκτηση τον 3ο αιώνα π.Χ. Η Τρίτη είναι οι Γότθοι. Ως γερμανικό φύλο θα είχαν ένα μικρό ποσοστό E-V13. Αλλά αυτό το ποσοστό σίγουρα θα αυξήθηκε περνώντας από χώρες της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης αφομοιώνοντας Πρωτο-Σλάβους και Βαλκάνιους πριν εισβάλει στην Ιταλία. Οι Γότθοι εγκαταστάθηκαν σε όλη την Ιταλική χερσόνησο. Θα έφεραν γερμανικές γενεαλογίες, όπως Ι1 και R1b-U106, αλλά και την Πρωτο-Σλαβική R1a-CTS1211, που βρίσκεται σήμερα στο 1 με 2% του πληθυσμού. Εφόσον η R1a-CTS1211 δεν είναι γερμανική, είναι πιθανόν ότι οι Γότθοι μετέφεραν ένα μικρό αλλά σημαντικό ποσοστό αφομοιωμένων γενεαλογιών από τα Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένων των E-V13 και J2b1 (Η I2a1b-CTS10228 θα ήρθε αργότερα με τις μετακινήσεις των Ανατολικών Σλάβων από την Ουκρανία κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, εξ ου και η απουσία της από την Ιταλία εκτός από κάποιες περιοχές της Αδριατικής).

Μια Ινδοευρωπαϊκή διασπορά των V13 κλάδων όχι μόνο θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί η E-V13 είναι παρούσα σε μέρη όπως η Φινλανδία, η βορειοδυτική Ρωσία ή η Σιβηρία, όπου οι Νεολιθικοί αγρότες είχαν αμελητέο αντίκτυπο, αλλά και γιατί η E-V13 είναι τόσο εμφανώς απούσα στη χώρα των Βάσκων και την (κεντρική) Σαρδηνία, των δύο περιφερειών της Ευρώπης με την υψηλότερη νεολιθική καταγωγή. Η Σαρδηνία είναι επίσης το μόνο μέρος της Ευρώπης όπου η καταγωγή από την Στέπα της Εποχής του Χαλκού είναι σχεδόν απούσα. Το χαμηλό ποσοστό της E-V13 στην παράκτια Σαρδηνία θα μπορούσε να εξηγηθεί καλύτερα με πιο πρόσφατους εποικισμούς του νησιού από τους Ρωμαίους, ή ακόμα και από τους Γότθους, οι οποίοι επίσης εγκαταστάθηκαν στη Σαρδηνία.

Η μικρή παρουσία της E-V13 στην Εγγύς Ανατολή θα μπορούσε να εξηγηθεί καλύτερα με την εξαιρετικά μακρόχρονη ελληνική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο από τον καιρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου μέχρι το τέλος της Βυζαντινής κυριαρχίας στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Δεν θα ήταν δυνατόν 1500 χρόνια Εξελληνισμού και Βυζαντινής κυριαρχίας στην Ανατολία και την Εγγύς Ανατολή να μην αφήσουν κανένα γενετικό ίχνος. Στην Ανατολία, η E-V13 is βρίσκεται κυρίως στο δυτικό τριτημόριο, την περιοχή που ανήκε στην αρχαία Ελλάδα. Η απουσία της E-V13 από την Κεντρική Ανατολία δεν συνάδει με διάχυση που σχετίζεται με την Νεολιθική Εποχή. Υπάρχει σαφώς μια διάχυση από την Ελλάδα (όπου η E-V13 καταλαμβάνει περίπου το 30% των πατρικών καταγωγών) προς την Ανατολική Μεσόγειο (όπου η συχνότητα πέφτει κάτω από 5%).

E1b1b1b1a (M81)

Γεωγραφική κατανομή

Κατανομή της απλοομάδας E-M81 σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική

H E-M81 παρατηρείται με μέση συχνότητα 45% στο Μάγκρεμπ και την Λιβύη, με κορυφώσεις πάνω από 60% στην Τυνησία καθώς και στο κεντρικό και το νότιο Μαρόκο. Είναι ιδιαίτερα συχνή στους Βερβερικούς πληθυσμούς σε όλη τη βορειοδυτική Αφρική, συμπεριλαμβανομένων των Τουαρέγκ. Συχνότητες πάνω από 75% έχουν αναφερθεί στους Τουαρέγκ της Μπουρκίνα Φάσο και του Μαλί.

Στην Ευρώπη, η M81 είναι πιο συχνή σε Πορτογαλία (8%), Ισπανία (4%), καθώς και σε Γαλλία (0-6%) και Ιταλία (0-4%), όπου παρατηρούνται τοπικές αποκλίσεις. Η M81 είναι ιδιαίτερα συχνή στην δυτική Ιβηρική Χερσόνησο, ιδίως στην Εστρεμαδούρα (15.5%), την Ανδαλουσία (13.5%), την νότια Πορτογαλία (11%), τα Κανάρια Νησιά (11%), την βορειοδυτική Καστίλλη (10%) και την Γαλικία (10%). Το υψηλότερο ποσοστό της E-M81 στην Ευρώπη παρατηρείται στους Pasiegos (30%, n=101), μια απομονωμένη κοινότητα στα βουνά της Κανταβρίας.

Παρατηρείστε την ομοιότητα της κατανομής της E-M81 και της Αφρικανικής Επιμειξίας από το Dodecad project.

Προέλευση και Ιστορία

Σήμερα η E-M81 είναι η κυρίαρχη πατρική καταγωγή των βορειοδυτικών Αφρικανών, και ιδιαίτερα των Τουαρέγκ, των Μαροκινών, Τυνησίων και Λίβυων. Έξω από τη Βόρεια Αφρική, η M81 είναι πολύ πιο συχνή σε περιοχές της Ιβηρικής από οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη ή την Εγγύς Ανατολή. Ο κλάδος M81 ορίζεται από 150 άλλες μεταλλάξεις εκτός από την ίδια την M81. Ο κλάδος αυτός χωρίστηκε από την E1b1b κατά την Ύστερη Εποχή των Παγετώνων, περίπου πριν από 14.000 χρόνια. Θα ήταν εύκολο να υποθέσουμε ότι η E-M81 αποίκισε την Βορειοδυτική Αφρική κατά τη Μεσολιθική ή την Νεολιθική περίοδο, στη συνέχεια εξαπλώθηκε στη νότια και δυτική Ευρώπη, με το νότιο κύμα των Νεολιθικών αγροτών, οι οποίοι πέρασαν από το Μαρόκο στην Ιβηρική, στη συνέχεια εξαπλώθηκε στη Δυτική Ευρώπη με τους Μεγαλιθικούς Ανθρώπους. Ωστόσο, σύμφωνα με τον TMRCA (Χρόνο του Πιο Πρόσφατου Κοινού Προγόνου), όλοι οι φορείς αυτής της απλοομάδας κατάγονται από έναν κοινό πρόγονο που έζησε μόνο πριν 2.100 χρόνια, περίπου 5.000 χρόνια αργότερα από τη Νεολιθική υπόθεση.

Η ιστορία της M81 είναι πολύ ασυνήθιστη στο ότι είναι τόσο νέα και διαφοροποιημένη σε μια πληθώρα υποκλάδων μέσα σε μόλις μερικούς αιώνες. Η M81 έχει δύο άμεσα παρακλάδια, την A5604 και την M183 (γνωστές και ως PF2477 ή PF2546). Κάτω από την τελευταία έχουν έχουν εντοπιστεί προς το παρόν όχι λιγότεροι από οκτώ κλάδοι: Οι A930, A2227, CTS12227, FGC22844, PF2578, PF6794, MZ99 και Z5009. Αυτό δείχνει ότι ένας άνθρωπος μπορεί να είχε εννέα γιους που συνέχισαν να αποκτούν πολλά δικά τους παιδιά. Αυτό που είναι ακόμη πιο εκπληκτικό είναι ότι από αυτές τις υποκατηγορίες δεν προκύπτει κανένα συνεκτικό γεωγραφικό μοτίβο.

Εάν η εκτίμηση των 2.100 χρόνων είναι σωστή, τότε αντιστοιχεί περίπου στην εποχή που οι Ρωμαίοι νίκησαν τους Καρχηδόνιους στη σημερινή Τυνησία. Αυτό θα σήμαινε ότι η καταγωγή M81 άρχισε να επεκτείνεται κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, και συνέχισε να διαχέεται σε όλη την επικράτεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας - όχι μόνο στη Βόρεια Αφρική, αλλά και την Ιβηρική χερσόνησο, την Γαλλία, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Τουρκία και την Εγγύς Ανατολή. Αυτή είναι μια εξαιρετικά ταχεία επέκταση που θα απαιτούσε μία αρσενική γραμμή με σημαντικό πλούτο και επιρροή στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, και ως εκ τούτου, κατά πάσα πιθανότητα μια οικογένεια πλούσιων πατρικίων ή ακόμα και ένα Ρωμαίο αυτοκράτορα, όχι απαραίτητα ρωμαϊκής καταγωγής. Το πλεονέκτημα αυτής της υπόθεσης είναι ότι η M81 πράγματι βρίσκεται αποκλειστικά εντός των συνόρων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και σε ένα μεγάλο μέρος αυτής. Ακόμη και εντός της Βρετανίας βρίσκεται κυρίως στην Ουαλία, μια περιοχή που είναι γνωστό ότι υπηρέτησε ως καταφύγιο για τον Ρωμαιο-Βρετανικό πληθυσμό κατά τη διάρκεια των αγγλοσαξονικών επιδρομών.

Βέβαια, ο TMRCA είναι μόνο μια εκτίμηση και θα μπορούσε να είναι λίγους αιώνες διαφορετικός. Επομένως, αυτή η γενεαλογία θα μπορούσε να έχει εμφανιστεί λίγους αιώνες νωρίτερα, κατά τη διάρκεια της Φοινικής/Καρχηδονιακής περιόδου. Πράγματι, το μοτίβο κατανομής και συχνότητας της Μ81 ταιριάζει πολύ καλύτερα με την θαλασσινή αυτοκρατορία των Φοινίκων, με προέλευση στην Εγγύς Ανατολή και την διάχυσή της κατά μήκος της ακτής της Βόρειας Αφρικής αλλά και στην Ιβηρική, τη Σαρδηνία και τη Σικελία. Με αυτό το σενάριο, η Μ81 θα μπορούσε να είναι η γενεαλογία των Καρχηδονίων βασιλέων, ή μιας ιδιαιτέρως εμφανούς αριστοκρατικής οικογένειας κατά τη διάρκεια της Καρχηδονιακής Δημοκρατίας. Τα πλεονεκτήματα αυτής της υπόθεσης είναι ότι θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί η Μ81 είναι πολύ πιο συχνή στο Μάγκρεμπ και ιδιαίτερα στην Τυνησία από ο, τι στην Ιταλία σήμερα. Οι Καρχηδόνιοι ίδρυσαν πόλεις στην Ισπανία, συμπεριλαμβανομένης της Καρθαγένης, αλλά και στην Σαρδηνία και την Σικελία, όπου η Μ81 είναι σήμερα πιο συχνή στην Ιταλία. Το αδύνατο σημείο της υπόθεσης είναι ότι δεν εξηγεί πώς έφτασε η Μ81 σε μέρη όπως η Γαλλία, η Βρετανία, η Ελλάδα ή η Τουρκία, ούτε και στη βόρεια Ισπανία.

Σε οποιοδήποτε σενάριο, είναι σαφές ότι η M81 επωφελήθηκε από ένα ισχυρό φαινόμενο ιδρυτή στις χώρες του Μάγκρεμπ, μια περιοχή που αρχικά κυριαρχήθηκε από την ελίτ των Καρχηδονίων, αλλά γρήγορα έγινε μία από τις αγαπημένες περιοχές κατοικίας της ρωμαϊκής ελίτ εντός της αυτοκρατορίας (μαζί με την Ισπανία, την Γαλλία και την Ελλάδα). Ως εκ τούτου και οι δύο υποθέσεις είναι εύλογες. Ένας συνδυασμός των δύο σεναρίων θα μπορούσε να προσφέρει μια ακόμα καλύτερη εξήγηση. Η M81 θα πρέπει πρώτα να εξαπλώθηκε με την ελίτ των Καρχηδονίων και στη συνέχεια, αφού αυτοί νικήθηκαν από τους Ρωμαίους και προσαρτήθηκαν στην αυτοκρατορία, οι απόγονοί τους θα ήταν ελεύθεροι να μεταναστεύσουν σε διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας από τη Βόρεια Αφρική, τη Σικελία, τη Σαρδηνία και την Ιβηρική, με κάποιους τελικά να φτάνουν στη Γαλλία και τη Βρετανία. Η αρχική φοινικική M81 στην Εγγύς Ανατολή θα μπορούσε επίσης να διαχέεται σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο κατά τη διάρκεια των αιώνων, κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής, της Βυζαντινής και της Οθωμανικής περιόδου.

Αν η προέλευση της M81 βρίσκεται στην ελίτ των Καρχηδονίων ή των Ρωμαίων, οι προγονικοί κλάδοι της, M310.1 και Z827 θα είχαν πρωτοεμφανιστεί στην Μέση Ανατολή και όχι στην Βορειοδυτική Αφρική. Ο αδερφός κλάδος της M310.1, Z830 είναι σχεδόν αποκλειστικά Μεσανατολικός. Η ίδια η M310.1 προέρχεται από την Ύστερη Παλαιολιθική και θα μπορούσε να είχε έρθει στην Ιταλία μέσω της Ανατολίας και της Ελλάδας σε οποιαδήποτε περίοδο μεταξύ της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων και της Εποχής του Σιδήρου, συμπεριλαμβανομένων των νεολιθικών αγροτών, των Μινωιτών ή των Ετρούσκων.

Σε κάθε περίπτωση, είναι πιθανό ότι περισσότερη M81 ήρθε στην Ιβηρική κατά τη διάρκεια της Μαυριτανικής περιόδου, όταν οι Άραβες του Μάγκρεμπ κυρίευσαν το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής Ισπανίας και Πορτογαλίας, όπου και παρέμειναν για πάνω από 700 χρόνια. Οι Μαυριτανοί κατέκτησαν και την Σικελία.

E1b1b1b2a (M123)

Γεωγραφική κατανομή

Κατανομή της απλοομάδας E-M123 σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρικ

Οι υψηλότερες συχνότητες E-M123 παρατηρούνται σε Ιορδανία (31% κοντά στη Νεκρά Θάλασσα), Αιθιοπία (5-20%), Ισραήλ/Παλαιστίνη (10-12% σε Παλαιστίνιους και Εβραίους), στους Βεδουίνους (8%), στον Λίβανο (5%), στη Βόρεια Αφρική (3-5%), την Ανατολία (3-6%) και την Νότια Ευρώπη, ιδίως στην Ιταλία (1 με 8%), στην ισπανική περιοχή της Εστρεμαδούρα (4%), και στις Βαλεαρίδες Νήσους Ίμπιθα και Μινόρκα (περίπου 10%).

Υποομάδες

Προέλευση και Ιστορία

E-M123 εμφανίστηκε πριν περίπου 19,000 χρόνια, κατά την τελευταία Εποχή των Παγετώνων. Ο τόπος προέλευσής της δεν είναι βέβαιος, αλλά ήταν πιθανόν η περιοχη της Ερυθράς Θάλασσας, κάπου ανάμεσα στον νότιο Λεβάντε και την Αιθιοπία. Ο κύριος κλάδος της, η E-M34 πιθανότατα εμφανίστηκε στην Μέση Ανατολή πριν περίπου 15000 χρόνια. Σύντομα, η Μ34 χωρίστηκε σε δύο κλάδους, τους M84 και Z841, που πιθανόν υπήρχαν στην Εύφορη Ημισέληνο κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής Εποχής. Δεν είναι ξεκάθαρο επί του παρόντος αν εξαπλώθηκαν πέρα από τη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής Εποχής, αλλά ίσως ήταν μέρος της Νεολιθικής επέκτασης στην Βόρεια Αφρική και την Ιβηρική μαζί με τις απλοομάδες T1a και R1b-V88. Οι L791 και Z21466 έχουν μία κυρίως ευρωπαϊκή κατανομή σήμερα και οι ηλικίες τους δείχνουν μία νεολιθική διάχυση. Ο υποκλάδος PF6759 φαίνεται να έφτασε στη Σαρδηνία κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής. Οι απόγονοι της L791, Y2947 και Y4971, εμφανίστηκαν μόνο γύρω στο 3500 πΧ, κατά τη διάρκεια της Ύστερης Νεολιθικής ή Χαλκολιθικής εποχής. Οι κλάδοι K257 και Y4970 εμφανίστηκαν γύρω στο 3000 πΧ και βρίσκονται στο Ιράν, την Αρμενία, την Τουρκία, τη Ρωσία, την Ελλάδα, την Ιταλία και την Γαλλία μεταξύ άλλων. Μάλλον συνδέονται με την επέκταση του πολιτισμού Kura-Araxes από τον νότιο Καύκασο προς την Ανατολία και το Ιράν. Μετά θα επεκτάθηκαν στην Ελλάδα και την Ιταλία μαζί με τις απλοομάδες J2a1 και T1a-P77. Η Y6923 εμφανίστηκε κι αυτή γύρω στο 3500 πΧ αλλά έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Όλοι οι σημερινοί φορείς αυτής της γενεαλογίας κατάγονται από έναν κοινό πρόγονο που έζησε πριν μόνο 1200 χρόνια και είναι όλοι Εβραίοι Ασκενάζι.

Οι γενεαλογίες E-M34 βίωσαν μία πολύ πιο δραματική επέκταση κατά τη διάρκεια της Χαλκολιθικής Εποχής. (Εποχής του Χαλκού). Η CTS1096 χωρίστηκε σε τρεις υποκατηγορίες περίπου πριν από 7,500 με 7,000, σε μία περίοδο που αντιστοιχεί με την άφιξη της Εποχής του Χαλκού στο σημερινό Κουρδιστάν. Αυτές οι γενεαλογίες συνέχισαν να εξαπλώνονται στην Μέση Ανατολή, την Ελλάδα και την Ιταλία στην Εποχή του Χαλκού. Σήμερα, ο κλάδος FGC18412 (γνωστός και ως Y5412) είναι η κύρια μορφή της M123 που παρατηρείται στην Ευρώπη. Επίσης κάτω από τη CTS1096, οι κλάδοι Y14891 και Z21018 βρίσκονται τυπικά σε ανθρώπους Εβραϊκής καταγωγής, ενώ οι PF6391 και Z21421 παρατηρούνται στην Μέση Ανατολή (Συρία, Λίβανο, Παλαιστίνη, Ιορδανία) και την Αραβική χερσόνησο. ΗF1382 μάλλον εξαπλώθηκε κατά την Εποχή του Σιδήρου από την Μέση Ανατολή στην Αραβική χερσόνησο όπου παρατηρείται σήμερα σχεδόν αποκλειστικά.

Φοινικικές, Ελληνικές και Ρωμαϊκές διαχύσεις της E-Μ34

Η κλασική αρχαιότητα έφερε νέα κύματα αποικισμού στην Μεσόγειο. Οι πρώτοι άποικοι ήταν Φοίνικες από τον σημερινό Λίβανο και την Συρία. Οι Φοίνικες είχαν μία ποικιλία πατρικών καταγωγών, που αντανακλούν την περίπλοκη αρχαία ιστορία της Μέσης Ανατολής. Μία από αυτές ήταν η Ε-Μ34 (κυρίως κλάδοι όπως ο Υ15558 και ο Ζ21421), που καταλαμβάνει περίπου το 15% του σημερινού Y-DNA του Λιβάνου, αλλά ήταν πιθανόν συχνότερη πριν τις κατακτήσεις από Έλληνες, Ρωμαίους, Άραβες, Βυζαντινούς, Σταυροφόρους και Οθωμανούς. Η Ε-Μ34 είναι η κύρια Μεσανατολίτικη ποικιλία E1b1b και θεωρείται πως έφτασε με τους Πρωτο-Σημίτες στην Εποχή του Χαλκού. Οι Φοίνικες θα διέσπειραν την Ε-Μ34 στην Κύπρο, την Μάλτα, την Σικελία, την Σαρδηνία, την Ίμπιθα και την Νότια Ιβηρία.

Οι αρχαίοι Έλληνες συνέβαλαν στην διάχυση περισσότερης Ε-Μ34 (και E-V13) σε μέρη όπως η Κύπρος, η Σικελία, η Νότια Ιταλία, η Λιγυρία, η Προβηγκία, η Ανατολική Ισπανία και βασικά όλος ο κλασικός αρχαίος ελληνικός κόσμος. Η κατάκτηση της Εγγύς Ανατολής από τον Αλέξανδρο θα πήγαινε τις ελληνικές γενεαλογίες ακόμη πιο μακριά, ίσως ως το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, σε πολύ μικρές όμως συχνότητες. Οι Έλληνες διατήρησαν τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής μέχρι την ρωμαϊκή κατάκτηση, μετά ξαναπήραν τον έλεγχο της περιοχής κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου. Πιθανόν το μεγαλύτερο μέρος της E-V13 στην Εγγύς Ανατολής είναι τελικά ελληνικής προέλευσης.

Οι Ετρούσκοι, που μάλλον ήρθαν από την Δυτική Ανατολία, θα μπορούσαν να φέρουν Ε-Μ34 στην Κεντρική Ιταλία, που θα αφομοιωνόταν από τους Ρωμαίους. Μετακινήσεις μέσα στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ίσως έπαιξαν κάποιον ρόλο, αν και μικρό, στην αναδιανομή της E1b1b στην Ευρώπη. Η μεγαλύτερη γενετική συμβολή των Ρωμαίων εκτός Ιταλίας είναι στην Γαλατία (σημερινή Γαλλία, Βέλγιο, Νότια Γερμανία και Ελβετία), πιθανόν επειδή ήταν η πιο κοντινή περιοχή στην Ιταλία που χρησιμοποιούσε το ανεπτυγμένο ρωμαϊκό οδικό δίκτυο (που κληρονομήθηκε από τους ίδιους τους Γαλάτες).

Διάσημες προσωπικότητες

E-V13 branch

E-M34 branch

E-M81 branch

Ακαθόριστος κλάδος E1b1b

Άλλα διάσημα μέλη της απλοομάδας E1b1b

• Tom Conti (υποομάδα E-M34) : Σκοτσέζος ηθοποιός, θεατρικός σκηνοθέτης και συγγραφέας ιταλικής καταγωγής. Κέρδισε ένα Βραβείο Tony για Καλύτερο Ηθοποιό σε Θεατρικό το 1979 για την ερμηνεία του στο Whose Life Is It Anyway? Η απλοομάδα του αποκαλύφθηκε ως E-M34 από το BritainsDNA.
• Γιώργος Στρουμπουλόπουλος : Καναδός, τηλεοπτική και ραδιοφωνική προσωπικότητα. Είναι καλύτερα γνωστός ως πρώην. VJ για το καναδικό μουσικό κανάλι MuchMusic και οικοδεσπότης του talk show του CBC George Stroumboulopoulos Tonight (πρώην The Hour) από το 2005 ως το 2014.